Karşılıksız Çek’te Ne Yapılmalı?

Karşılıksız çek, bankada yeterli karşılık bulunmadığı için hamiline ödenmeyen çektir. Karşılıksız çek, alacaklının önemli hak kayıplarına yol açabilecek bir durumdur.

Karşılıksız çekte yapılması gerekenler şunlardır:

• Karşılıksız çekte şikayet süresi: Karşılıksız çekte şikayet süresi, çekin ibraz edildiği tarihten itibaren 6 aydır. Bu süre içerisinde şikayet edilmeyen çekler zamanaşımına uğrar.
• Karşılıksız çekte şikayet: Karşılıksız çek şikayeti, çekin ibraz edildiği bankaya yapılır. Şikayet dilekçesi, çekin hamili tarafından veya vekili tarafından yazılabilir. Şikayet dilekçesinde, çekin adı, numarası, tarihi, tutarı ve karşılıksız kaldığına ilişkin bilgi yer almalıdır.
• Karşılıksız çekte cezai yaptırım: Karşılıksız çek düzenleyen kişi, her bir çek için 1500 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Ayrıca, çek düzenleme yasağı ve çek hesabı açma yasağı gibi idari yaptırımlara da tabi tutulabilir.
• Karşılıksız çekte hukuki süreç: Çekin karşılıksız kaldığının tespiti halinde, alacaklı, çek bedelinin tahsili için icra takibi başlatabilir. Ayrıca, çekin karşılıksız kaldığına ilişkin kararı, icra takibinde delil olarak kullanabilir.

Karşılıksız Çek’te Ne Yapılmalı?

Yapılan düzenleme “ekonomik suça ekonomik ceza” ilkesi ile çelişecek olsa da çeke karşı güvenin geri getirilme noktasında atılan zaruri bir adım olarak değerlendirilmelidir. Kanun ile amaçlanan; çek hesabı açan ve çek keşide edenlerin mali sicillerine şeffaflık kazandırılması ve piyasada çeke karşı duyulan güven tesisinin hürriyeti bağlayıcı cezalar ile sağlanma arzusudur.

İlerleyen günlerde yargı kararları ile netlik kazanacağını düşündüğümüz bir başka husus ise; kanun yürürlüğe girmeden verilen ancak vadesi kanun yürürlüğe girdiği tarihten sonra olan çeklerin karşılıksız çıkması halinde cezai sorumluluk noktasında nasıl bir yöntem izleneceği olacaktır. Bunu da ilerleyen zamanda İstinaf Mahkemesi Kararları ile hep birlikte göreceğiz. Yeni Çek Kanunu 09.08.2016 tarihinde Resmi Gazetede yayımlandı. 6728 Sayılı Yasa İle Çek Yasasına Gelen Değişiklikleri daha anlaşılabilir kılmak için madde madde sıralayacağım.

Kanun yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir.

• Çekin karşılıksız çıkmasına sebebiyet verenler için hamilin şikayeti üzerine her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar “Adli Para Cezası” verilecek.
• Adli para cezası; karşılıksız kalan kısım, temerrüt faizi ve yargılama giderleri toplamından az olmayacak.
• Bu suç nedeniyle ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmayacak.
• *Karşılıksız kalan kısmı temerrüt faizi ve yargılama giderleri (avukatlık ücreti ve icra-dava giderleri) ile birlikte ödediği takdirde adli para cezasından muaf olacak.
• Karşılıksız kalan kısmı yargılama aşamasında ödeyen kişi hakkında mahkeme tarafından beraat, düşme, ceza verilmesine yer olmadığına ya da reddine ilişkin karalardan uygun olan verilir. Kesinleşmiş Mahkumiyet kararı sonrası ödemelerde ise cezanın tüm sonuçları ile birlikte ortadan kaldırılmasına karar verilir.
• Yine verilen adli para cezasının ödenmemesi halinde bu ceza kamuya yararlı bir işte çalıştırılma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrilecek.
• Mahkeme karşılıksız çekte HAPİS CEZASI ile birlikte çek düzenleyene ayrıca “çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı” getirecek.
• Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı; karşılıksız çekin sahibi olan gerçek kişi-tüzel kişi, sermaye şirketlerinde ise yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanacak.
• Çekin karşılığını bankada bulundurmakla yükümlü olan kişi çek hesabı sahibidir.
• Haklarında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı verilen kişiler yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamazlar.
• Hakkında çek yasağı olan kişiler UYAP aracılığıyla MERSİS ile Risk Merkezine ve Bankalara bildirilecekler.
• Bankalar çek hesabı açmak isteyenlerden “Adli Sicil Kaydı” talep edeceklerdir.
• Çek defterinin her bir yaprağında “çek hesabı sahibi gerçek kişi ise T.C Kimlik Numarası, çek hesabı sahibi tüzel kişiyse MERSİS numarası” yer alacak.
• Çek hesabı sahibiyle dü- zenleyen farklı kişiyse çek üzerine ayrıca düzenleyenin T.C Kimlik Numarası yazılacak.
• Çeklere KAREKOD uygulaması getirilmekte olup; Kare kodlu çeki alan lehdar çeki sisteme kaydedecektir.
• Kare kod uygulamasında aşağıdaki bilgiler çek sahibinin rızası aranmaksızın muhatapların bilgisine sunulacak:
• Çek hesabı sahibinin adı- soyadı, ticaret unvanı,
• Tüzel kişilerde ticaret sicile tescil edilen yetkililerin adı-soyadı, ticaret unvanı,
• Çek sahibinin çek hesabı bulunan banka sayısı,
• Bankalara ibraz edilmemiş çek adet ve tutarı,
• Son 5 yılda ödenen çeklerin adedi, tutarı,
• Son 5 yılda karşılıksız işlemi gören çek bilgileri,
• Çek hesabı sahibi ve temsilcileri hakkında çek hesabı açma yasağı bulunup bulunmadığı,
• Çek hesabı sahibi hakkında iflas kararı bulunup bulunmadığı.

Karşılıksız Çek Şikayeti Yetki Problemi

Karşılıksız çek cezasına ilişkin olarak yapıla şikayetler yetkisizlik sebebiyle sürüncemede bırakılmaktadır. Bu hususta Ankara Bölge Adliye mahkemesi karşılıksız çek şikayetlerinde yetkili mahkemelerin icra ceza mahkemeleri olduğu yönünde karar vermiştir. İlgili hususta yeni ve güncel kararlar çıkmaya başladıkça yeni güncellemeler yapılacaktır.

Karşılıksız çekte hapis cezası ile ilgili İstinaf mahkemesinin vermiş olduğu son karar şu şekildedir;

T.C.

ANKARA

BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 9. CEZA DAİRESİ

Esas No 2016/92

Karar No 2016/99

TÜRK MİLLETİ ADINA KARAR

Konya 2. İcra Ceza Ceza Mahkemesince verilen hükme karşı müşteki vekili tarafından 01/11/2016 tarihinde istinaf kamın yoluna başvurulmakla, dosya incelenip görüşüldü;

Şikayetçi vekilinin sanıkların temsilcisi olduğu şirkete ait 06.09.2016 tarihli 25.000,00 TL bedelli çekin ibrazı tarihinde bankada karşılığının bulundurulmaması üzerine karşılıksız çek keşide etme suçundan sanıklar hakkında 17/10/2016 tarihli şikayeti üzerine 6728 sayılı kanununun 62. maddesi ile değişik 5941 sayılı kanunun 3 maddesinin 6. fıkrasının aynı kanunun 76 maddesi ile yürürlüğünün 31/12/2017 tarihi olduğu gerekçesiyle müşteki vekilinin şikayet dilekçesinin görev yönünden reddine karar verilmişse de;

Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 09/08/2016 gün ve 29796 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6728 sayılı kanunun 63. maddesi ile değişik 5941 sayılı Kanunun “Ceza sorumluluğu, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı” başlıklı 5/1 madde fıkrasında; “Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, çekin üzerinde yazılı …..unun uu/.enıeme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticari işlerde temerrüt faizi oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile takip ve gideri toplamından az olamaz. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder. Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanır. Koruma tedbiri olarak verilen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararlarına karşı yapılan itirazlar bakımından 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve iflas Kanununun 353 üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü uygulanır. Bu suçtan dolayı açılan davalar icra mahkemesinde görülür ve icra ve İflas Kanununun 347, 349. 350. 351, 352 ve 353 üncü maddelerinde düzenlenen yargılama usulüne ilişkin hükümler uygulanır. 13u davalar çekin tahsil için bankaya ibra edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikâyetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür.” hükmü öngörülmüştür.

31.12.2017 tarihinde yürürlüğe girecek olan 6728 sayılı Kanun’un 62. maddesi ile “Cumhuriyet Başsavcılığına talepte” ibaresi “icra mahkemesine şikayette” şeklinde yapılan değişiklikten önceki 5941 sayılı Çek Kanunu’nun 3/6 madde fıkrasında düzenlenen; “Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil kısmî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi, Cumhuriyet Başsavcılığına talepte bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin aslı bu mercilere gönderilir.” hükmü, kanun maddesinin önceki fıkraları da dikkate alındığında çekle ilgili karşılıksız işlemi yapılmasıyla ilgili olup, karşılıksız olduğu tespit edilen çekle ilgili icra mahkemesine şikayette bulunulması üzerine, suç ve şikayet tarihlerinde yürürlükte bulunan 6728 sayılı kanunun 63. maddesi ile değişik 5941 sayılı 5. maddesi uyarınca yargılama yapılarak davanın sonuçlandırılması gerekirken, şikayet tarihi itibariyle icra mahkemelerinin görevli olmadığından bahisle, evrak üzerinden şikayet dilekçesinin reddine karar verilerek CMK’nın 223 ve 230. maddelerine aykırı davranılması,

Hukuka aykırı, şikayetçi vekilinin istinaf istemi bu nedenlerle yerinde görüldüğünden hükmün 5271 sayılı CMK 280/1-b ve 289. maddeleri uyarınca BOZULMASINA; Dosyanın ilk derece mahkemesine gönderilmesine, 22/11/2016 tarihinde oybirliğiyle kesin olarak karar verildi.

Son olarak karşılıksız çekler ile ilgili en çok sorulan sorunun cevabını da verelim;

Karşılıksız Çekler ile İlgili Yeni Düzenleme Hangi Tarihli Çeklerleri Kapsıyor ?

Karşılıksız çek şikayeti ile ilgili başvuruların icra ceza mahkemesine yapılması gerekiyor. Bu konuda başlarda belirsizlik yaşansa da 2017 itibariyle icra ceza mahkemeleri karşılıksız çekte hapis cezası vermeye başlamış durumda. Peki hangi tarihli çekler şikayete konu olabiliyor ? Bu sorunun cevabı oldukça net. Meclisten çıkan torba yasa ile yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yani 09/08/2016 sonrasında düzenlenen çeklerin ödenmemesi, karşılıksız çıkması halinde, bu çeklere ilişkin olarak karşılıksız çek şikayeti yapılabilmektedir.